Roken en milieu

Beste Redactie,

Graag zou ik willen reageren op het vooringenomen artikel van P'tje Lanser over roken in Fahrenheit nummer 19. Op zich vind ik het goed als er dergelijke artikelen worden opgenomen omdat er in linkse kringen naar mijn mening te weinig op een kritische manier naar allerlei leefgewoontes van mensen wordt gekeken. Ik vraag me echter af of artikelen zoals dat van P'tje wel een kritische discussie teweeg zullen brengen. P'tje lijkt immers van meet af aan tegen roken te zijn en doet niets anders dan het aanslepen van argumenten waarvan hij denkt dat ze in zijn straatje te pas komen. Op zo'n manier kun je echter ieder willekeurig standpunt verdedigen of afkraken, want over alles zijn wel voor- en nadelen te bedenken.

Als eerste argument tegen roken voert P'tje aan dat er enorme hoeveelheden hout gebruikt worden om de tabak te drogen. Nu wil ik best aannemen dat er bij de teelt en de verwerking van tabak zeer onecologische werkwijzen worden gehanteerd. Net als bij de teelt van vele andere gewassen bestaan er echter ecologische alternatieven. Ook voor het drogen van tabak zullen die er zijn. Omdat P'tje toch al tegen roken is vindt hij het blijkbaar niet nodig om daar op in te gaan.

Het artikel gaat verder met de stelling dat waar tabak geteeld wordt er geen voedsel geteeld kan worden. Dat klopt als een bus, alleen zegt het heel weinig. Uit studies van de wereld-voedsel-organisatie is immers al vele jaren bekend dat de oorzaak van honger nooit het gevolg is van een gebrek aan landbouwgrond, zelfs niet als je het per land bekijkt. Honger is altijd het gevolg van economische en sociale verhoudingen. Kritiek op die verhoudingen is in veel gevallen terecht, maar zelfs als tabak in die economische en sociale verhoudingen een functie heeft is dat nog geen kritiek op tabak als zodanig. Hetzelfde geld voor de feiten die P'tje aandraagt over kinderarbeid en de consequenties voor vrouwen. Op zich kwalijke praktijken die aan de kaak gesteld moeten worden, met tabak als zodanig heeft het echter allemaal niets te maken.

Ook met het gezondheidsargument slaat P'tje de plank volgens mij mis. Roken is slecht voor je gezondheid maar gezondheid is ieders eigen verantwoordelijkheid. Het is mijn eigen vrije keuze om te genieten van iets dat ik lekker vind en daarbij het risico te lopen ziek te worden of eerder dood te gaan. Hetzelfde geldt voor andere risicovolle activiteiten als bergbeklimmen of parachutespringen. Uiteraard moeten mensen wel op de hoogte zijn van de risico's die ze lopen maar dat is hier in Nederland reeds goed geregeld. Wat bij iedere sigarettenreclame als eerste opvalt is het verplichte onderschrift dat je er kanker van krijgt. Daar valt weinig aan toe te voegen. Dat men op andere plaatsen in de wereld nog niet zo ver is met wetgeving valt te betreuren, maar vormt geen kritiek op tabak als zodanig. Het aloude argument, in het artikel van P'tje overigens niet genoemd, dat gezondheid geen individuele keus is omdat mensen door ziekte over zich uit te roepen de samenleving op kosten zou jagen, vind ik onzin. Weliswaar doen zieke mensen een relatief groter beroep op ziektekosten en WAO, echter weer stukken minder op AOW en pensioen.

Wat betreft het manipulatieve van tabaksreclame moet ik P'tje gelijk geven waar hij fulmineert tegen de tabaksindustrie die listig zou inspelen op verlangens van vrijheid en welvaart, en bovendien doelbewust verslaving creëert. Maar ook deze kritiek betreft eigenlijk alleen de reclame en de macht van het grote geld als zodanig, en niet de tabaksreclame in het bijzonder. Met name binnen links zou je verwachten dat men in staat moet zijn om producten (zoals tabak) op eigen voorwaarden te gebruiken. Maar daartoe moedigt P'tje niet aan want ... hij was toch al tegen tabak.

Ik hoop dat ik met deze voorbeelden duidelijk heb kunnen maken dat de alles-of-niets-stijl weinig overtuigend is en je het tegenstanders gemakkelijk maakt alles te weerleggen.

Waar P'tje jammer genoeg niet verder op ingaat is dat de ruimtes waar link radicale mensen bij elkaar komen inderdaad bijna altijd blauw staan van de rook. Het VAKgroepkantoor, het ACU, Café Averechts, de Vismarkt, en het pand van de werklozenbond, zijn enkele voorbeelden in Utrecht. In plaats van er een hele vracht ver-van-m'n-bed politieke argumenten bij te slepen waarom tabak niet zou kunnen, is het denk ik efficiënter om gewoon te zeggen waar het op staat, namelijk dat roken in openbare ruimtes een godvergeten asociaal gebruik is, dat het tot sociale uitsluiting leidt en dat (radicaal) links daarin door de burgerlijke wereld al lang en breed voorbij gestreefd is. Toch is ook dit weer geen kritiek op het gebruik van tabak als zodanig.

Onder pseudoniem: Gertjan Bijlenveld (Michel Post)

Dit artikel verscheen eerder in Ravage 1997