|
|
|
Boekbespreking
van:
Hoe
komen kringen in het water, van Weia Reinbout en Rymke Wiersma, en:
Het beste voor de Aarde, van Rymke Wiersma en Weia Reinboud.
Zie
ook de boekbespreking van Manja Bakker
in 'De Vrije'
(voor heen 'De Vrije Anarchist')
Dit
stuk is een boekbespreking van twee boeken die eind vorig jaar (1989) zijn
uitgekomen bij uitgeverij Atalanta. Het gaat zowel over de inhoud van de
boeken als over de betekenis die de boeken voor de beweging (of
bewegingen) in de jaren '90 zouden kunnen hebben.
Wat
ik vanaf 1980 in de beweging kon horen was alsmaar de roep om
verbreding. Die is echter nooit goed van de grond gekomen. We zitten (hier
in Nederland en elders) nog steeds met een bijzonder klein aantal mensen
die werkelijk zin hebben om op veel punten radicaal te zijn. Je ziet veel
minder oudere radicalen dan jonkies. De radicale beweging suddert voort
bij de gratie van steeds weer nieuwe lichtingen nieuwkomers, maar groei is
er niet. Ik moet zeggen dat het mij nooit duidelijk was wat nu met de term
verbreding werd bedoeld.
-
Ikzelf
zou zeggen: straal veel uit en probeer op die manier anderen voor AL
je ideeën te interesseren.
-
Maar
voor veel anderen betekent het: één idee/deelstrijd eruit pikken en
kijken hoe je uiteenlopende actieve mensen/groepen onder die noemer in
beweging kunt krijgen.
-
Voor
weer anderen betekent het een netwerk van onderlinge solidariteit
opbouwen waarin niet zozeer een gemeenschappelijk idee/strijdpunt
centraal staat maar een gezamenlijk erkende vijand die op de
achtergrond aanwezig is.
-
En
dan zijn er nog mensen die verbreding zien als een intern proces, het
met elkaar radicaler worden op steeds meer punten zonder je direct
over de uitstraling naar buiten toe te bekommeren. Maar dat zou ik
eerder verdieping noemen (en dat is het waar het bij verbreding
trouwens vaak aan ontbreekt).
1
en 4 zijn invullingen van verbreding die je doorgaans bij anarchisten
aantreft.
2
is een invulling van verbreding die past in het denken van de zogenaamde
nieuwe sociale bewegingen (de onderwerp-bewegingen): het je organiseren op
één enkel onderwerp.
3
is een invulling die ik verwacht van anti-imps, kommies en
anti-patriarchale groepen.
Het
onderscheid tussen de vier invullingen van verbreding is vaak niet
scherp te maken. Als zodanig is naar mijn weten ook nooit door groepen bewust voor één
bepaalde invulling gekozen.
De verwarring
rond het begrip verbreding is ontstaan na de euforie van Vondelstraat
en Grote Keyzer. Veel mensen hadden daar een goed gevoel aan over
gehouden, maar uiteindelijk waren we maar met zo weinigen. We wilden meer
mensen in de euforie laten delen en het was bovendien strategisch om meer
mensen achter ons te krijgen. Het ontbrak echter aan een
gemeenschappelijke filosofie. Want de kraakbeweging bestond uit een
mengelmoes van anarchisten, communisten, activisme-isten,
sociaal-democraten, feministen, anti-imperialisten, vago's, en nog zo wat.
Ineens werd het belangrijk om ook op het gebied van praten en samen
nadenken gezamelijkheid te bereiken, terwijl die gezamenlijkheid daarvóór grotendeels in
het praktische vlak lag. Dat was het samen wonen in al die prachtige grote
leegstaande panden. Temidden van grote (ideologische) verdeeldheid bleven
mensen vaak volharden in hun standpunten.
Het grote langs elkaar heen praten was begonnen. Wat is er dan
verleidelijker om te proberen mensen om tenminste één enkel punt te organiseren,
om zo tenminste nog iets voor elkaar te krijgen. Op een ONDERWERP
bijvoorbeeld, zoalsals racisme of
kernenergie. Dan zit je gelijk bij invulling 2 van het begrip verbreding.
Of
op een VIJAND, dan zit je gelijk bij invulling 3 van het begrip verbreding.
Vanuit invulling 1 en 4 is het niet erg moeilijk om deze wegen als slechts
korte termijn
en pragmatisch te beschouwen, en te stellen dat je daarmee nooit veel
inhoud en stevigheid zult bereiken.
In de richting van welk
gedachtestelsel het denken van veel mensen in de beweging ook gaat,
overeenstemming is er eigelijk altijd alleen geweest over het idee dat er
wat moet/kan veranderen. Over de vraag WAT er nu eigenlijk verandert ALS er wat
verandert in de wereld, lopen de meningen al snel uiteen. Voor de sociale
bewegingen zijn het de omstandigheden voor bepaalde sociale groepen die
moeten veranderen. Voor
de communisten (en anti-imperialisten) zijn het de structuren die moeten
veranderen.
Zelf kies ik, en ook in de boeken die ik hier
wil bespreken wordt daar ondubbelzinnig voor gekozen, voor de verandering
van individuen. Dat zit vast aan de opvatting dat er helemaal geen
structuren bestaan en dat de maatschappij slechts een optelsom is van
individuen. Geloof je in structuren en geloof je daarmee dat het denken
van mensen door die structuren wordt bepaald, dan zou bewust bezig zijn
met verandering helemaal niet mogelijk zijn. Je zou dan willoos
overgeleverd zijn aan de (historische) wetten waaraan die structuren
eventueel onderhevig zijn. Het systeem veranderen: is dat geen paradox?
Want verandering is uiteindelijk alleen mogelijk als er temidden van de
vermeende structuren toch nog mensen zitten die zeggen: structuren of
niet, ik ga m’n eigen weg, ik denk zelf na en probeer in overeenstemming
daarmee te handelen. En als één mens dat kan (Marx bijvoorbeeld) dan kan
iedereen dat, en bestaan er dus geen structuren.
Deze
gedachten hebben tot nu toe nauwelijks ingang gevonden. Er wordt flauw op
gereageerd met "verbeter de wereld, begin bij jezelf'. Daar zit
trouwens best wat in, alleen zou ik er van willen maken: "Verbeter de wereld en vergeet jezelf niet". Al het
systeem-gedenk heeft er toe geleid dat er nog erg weinig nagedacht is over
het belang van individuele veranderingen en vooral hoe dat in z'n werk
gaat. HOE veranderen mensen eigenlijk, wat houdt veranderen in? Dat het
daar zo weinig over gaat verbaast me in een beweging waarin iedereen toch
heel wat aan de wereld wil veranderen. In de boeken die ik hier wil bespreken
komt de vraag waarom mensen zo sterk in systeem-denken blijven hangen uitgebreid aan de orde.
Eindelijk weer eens een nieuw radicaal
geluid.
De boeken zijn een poging om heel veel radicaal gedenk van de
laatste 10 jaar, en ook van heel lang daarvoor (zoals van sommige oude
Grieken) tot één
ontegenstrijdig geheel te smeden. En niet op de laatste plaats door zeer
veel onzinnigheid en vaagheid overboord te gooien. De schrijfsters hadden
behoefte aan een stevige filosofische basis voor allerhande radicale
veranderingsgezindheid. Want waar ook zij in hun eigen beweging (de
radicale pottenbeweging van begin '80) tegenop liepen, was dat veel
vrouwen vaak maar op één punt tegelijk radicaal wilden zijn. De
schrijfsters hebben een wat je noem 'met beide benen op de grond-filosofie'
neergezet. Hun streven naar een allesomvattende theorie zal in ons door en door liberale
landje echter een hoop mensen doen steigeren (en dat betekent benen van de
grond). Toch hebben ze het geprobeerd, want wat zou het fantastisch zijn!
Wat zou het veel gemakkelijker zijn om iets te organiseren als niet alles,
zoals nu, steeds weer stuit op dieperliggende (filosofische)
meningsverschillen. Wat zouden we veel verder komen als iedereen zin had
het met iedereen eens te worden, want wat kom je dan allemaal niet tegen!
De twee boeken zijn gezamenlijk geschreven door twee vrouwen uit Utrecht.
"Hoe komen kringen in het water", is voornamelijk geschreven
door Weia Reinboud. Omdat volgzaamheid niet bij anarchisme past heeft ze
geprobeerd het boek zo te schrijven dat het niet onkritisch navolgbaar is.
Over kant en klaar actievoeren zul je daarom niets vinden in dit boek. Alleen mensen die zin hebben in zelfkritiek zullen er met plezier doorheen
komen. En vergis je niet hoor, er zit een adder onder het gras. Veel ideeën
die in dit boek worden uitgewerkt zijn origineel te noemen en wijken af
van de geijkte linkse paden. En voor wie al een beetje op de hoogte is van
filosofie: ook hier worden een aantal nieuwe wegen ingeslagen. (ISBN
90-73034-02-7, 308 blz.).
"Het beste voor de aarde",
is voornamelijk geschreven door Rymke Wiersma. Met dezelfde inhoud maar dan
voor kinderen. En het is zeker ook aan te raden voor de groten. Het leest
gemakkelijker, staat vol met leuke tekeningen en is bovendien een mooi
opstapje naar het moeilijkere "kringen". (ISBN 9073034-01-9 240
blz.)
Over
de inhoud
Wat ik al zei: de maatschappij als systeem bestaat niet. Er is slechts een (grote) verzameling individuen
die samen de bouwstenen van de
maatschappij vormen. Veranderen die bouwstenen dan verandert zonder extra
inspanning natuurlijk ook dat bouwwerk zelf. Daarom zul je niets te lezen
krijgen over maatschappijstructuren (ze bestaan slechts als idee in de
hoofden van veel mensen), maar wél veel over de bouwstenen. Over
individuen. Over wat leren is, wat denken is en wat dat met logica te
maken heeft, over wat gevoel voor rol speelt en wat willen nu eigenlijk is
en of je daar vrij in kunt zijn. Over of mensen sociale wezens zijn en wat
dat met je prettig voelen te maken heeft. Of mensen van nature goed of
slecht zijn of geen van twee. De vraag die bij dit alles centraal staat
is: HOE kunnen mensen veranderen?
Stoïsch
Het dagelijks doen en laten van mensen wordt bepaald door de ideeën in
hun hoofd. Alle kennis, alle ervaring, opvoeding, herinnering, en al je
meningen horen hierbij. Je kunt jezelf en anderen beschouwen als een
verzameling ideeën, heus niet altijd even samenhangend. Een verandering
van jezelf of van anderen komt neer op het veranderd zijn van de
verzameling ideeën in je hoofd. Dat er een hoop moet veranderen (in de
wereld en dus bij mensen) is voor velen wel duidelijk, maar in welke
richting moet dat gaan? Waar moet je beginnen? Gewoon bij je gevoel,
zeggen de boeken. Want dat is toch de drijfveer die mensen in beweging
zet. Iedereen wil zich tenslotte prettig voelen. Bij het sleutelen aan je
verzameling ideeën (aan jezelf dus) gaat het om het wegwerken van
onprettige gevoelens. De theorie die in de boeken naar voren komt over het
productief omgaan met onprettige gevoelens noemen zij het stoïcisme
(waaraan ze een eigen invulling geven). En dat is een geliefd onderwerp
van de schrijfsters. Vervelende gevoelens, waar in je lichaam die ook tot
uitdrukking komen, worden veroorzaakt door je hersenen als in jouw
verzameling ideeën tegenstrijdigheden of onduidelijkheden zitten die
nodig eens onder de loep gelegd moeten worden. Die tegenstrijdigheden
veroorzaken een seintje dat zegt: er moet gewerkt worden en wel:
nagedacht. Bij ieder seintje, hoe klein ook, kun je bezig gaan met het
wegwerken van tegenstrijdigheden. Totdat je weer een kloppend rond gevoel
hebt. En dit wetende, alleen dit al, het feit dat het alleen maar een
kwestie is van zoeken en puzzelen in jouw eigen ideeën-verzameling, kan
maken dat je zegt: die gevoelens hoef ik niet in me te laten kruipen, ik
ga er gewoon lekker mee aan de slag. Laat je niet lam leggen door
depressies! Stoïsch zijn betekent al je gevoelens serieus nemen, heel
nauwkeurig bij jezelf te rade gaan. Niets laten liggen. En dat leidt weer
tot diep nadenken. Voelen en denken sluiten elkaar niet uit, integendeel.
Dus ga aan de slag! Voel, denk, voeldenk, denkvoel, filosofeer.
Filosoferen behoort bij mensen tot de mogelijkheden. In de boeken worden
wegen aangegeven om op een filosofische manier met gevoelens om te gaan.
Dit in tegenstelling tot twee algemeen in gebruik zijnde manieren om met
je gevoel om te gaan. De eerste is nogal therapie-achtig: verkort je
depressie door hem te intensiveren. Laat je even helemaal overheersen door
je gevoelens (in veilige omstandigheden) zodat je daarna weer met nieuwe
moed op de oude voet verder kunt. En de andere methode, het tegengestelde
hiervan: kijk hoe lang je het probleem uit kunt stellen. De
hoe-dik-is-mijn-huid methode. Zoek afleiding, is hier het devies: richt je
eens op iets anders, of nog erger: stop het weg, hou je groot, stel je
niet aan, doe alsof het er niet is. In beide gevallen worden gevoelens
gezien als onkneedbare gevallen. Beide methoden zijn niet op veranderen
gericht, onkritisch en burgerlijk. In de praktijk blijken deze twee
methoden elkaar regelmatig af te wisselen en vormen ze een noodzakelijk
duo. Methode therapie maakt je afhankelijk van die therapie en bij de
dikke huid methode moet er steeds van alles zijn dat voor afleiding zorgt.
Iets buiten jezelf, een doel ver weg, een vijand, een gevaar, iets
consumptiefs, alcohol, televisie enz. Stoïsch met gevoelens omgaan
daarentegen is iets heel anders. Gevoelens zijn daar de motor of liever
gezegd het roer, bij het wegwerken van tegenstrijdigheden in je hoofd.
Vervelende gevoelens zijn in veel gevallen terug te voeren op beslissingen
die je nog niet hebt genomen. Houdt opruiming in je hoofd, bouw zelf aan
een ontegenstrijdig geheel en besluit welke ideeën je daarin vindt passen
en welke niet. Dat zul je zelf moeten doen maar de boeken helpen je
misschien wel een eind op weg. Maar nu eerst even wat anders. Is het niet
hartstikke a-politiek dat stoïsche gedoe? Draait het er niet op uit dat
je je helemaal prettig gaat voelen zonder iets te veranderen in de wereld?
Waar blijft dan nog de drijfveer om iets te doen? Zal ik me daar m’n
woede er niet meteen uitgooien temidden van deze kankerzooi!
Nu
naar de politiek
Aan stoïsch zit vast dat je alle gevoelens serieus neemt en daar zitten
ook de meevoelmogelijkheden met andere mensen in. Pas als je die serieus
neemt zit wereldverandering (en dus politiek) er aan vast. Als anderen
zich onprettig voelen is dat net zo goed een seintje om aan de slag te
gaan met het wegwerken van tegenstrijdige ideeën. Door kritiek de wereld
in te gooien kaart je die tegenstrijdigheden aan met als streven alleen
die ideeën over te houden waar IEDEREEN zich prettig bij voelt. In die
opvatting zit de wens dat mensen bij elkaar gaan zitten om het overal over
eens te worden. Nu is het probleem dat heel veel mensen zich bij dat idee
al niet prettig voelen. Bedenk dan dat verandering van gedrag alleen
blijvend, duurzaam (en prettig) is als daar een veranderde verzameling
ideeën aan ten grondslag ligt, als mensen echt zelf aan het sleutelen
zijn geweest. Gedragsveranderingen die op nogal onzelfstandige wijze tot
stand zijn gekomen (erbij willen horen, of alle gedrag dat voortkomt uit
angst voor een geweldsdreiging), zullen zodra de mogelijkheid zich
voordoet weer worden teruggedraaid. En bedenk ook dat er op dit moment
veel blijft liggen tussen mensen; wat kom je allemaal wel niet tegen als
je besluit het overal met elkaar over eens te willen worden? Wat steeds
ontbreekt is een kritische houding! Op papier wordt er in de beweging
hoogstens wat over en weer gescholden, maar van een echte discussie kwam
het tot nu toe nog nooit. De wens om tot een gezamenlijke filosofie te
komen is nauwelijks aanwezig. Er wordt zo weinig uitgepraat, zoveel
opgekropt, zoveel rekening met elkaar gehouden, en als het er om gaat
elkaar van kritiek te voorzien is iedereen zo beleefd. Wat liberaal
allemaal. Niks aan! Richt filosofeerbendes op waar echt alles alles alles
bespreekbaar is, waar geen enkel gevoel en geen enkel punt van kritiek
blijft liggen! Maak het begrip filosofie zo breed en radicaal mogelijk!
Maar gaan we dan nu allemaal lopen te filosoferen en het met elkaar eens
worden? En verder niks? Wat is daar politiek aan? Nou, het met elkaar eens
worden is nogal wat. Als proces betekent het verschrikkelijk intensief met
elkaar omgaan en qua ideeën het nu eens echt wegdoen van consumptisme,
racisme, seksisme, alle hang naar macht, alle burgerlijkheid. Ideeën kun
je onbeperkt uitdelen. Ideeën kunnen de hele wereld over en IEDEREEN
bereiken. Geen gezeur dat het systeem het denken van mensen zou bepalen.
Iedereen kan aan de slag, autonoom, en hier en nu met veranderen beginnen.
Heel veel ideeën kun je welhaast direct doorvoeren in de praktijk. Zoals
stoïsch zijn bijvoorbeeld, of niet-seksistisch. Biologisch eten of
Zuid-Afrika boykotten. Dat betekent niet dat je alle politieke doelen in
je ééntje zult bereiken. Om de apartheid in Azania weg te krijgen zullen
heel veel mensen het racisme weg moeten doen. Dus aan de slag om de
filosofeerkring groter te krijgen totdat die de hele wereld over is.
Wachten op anderen hoeft nooit. Maar wat nu als je mensen tegenkomt die
niet willen veranderen? Daarover het volgende.
Over
vijanddenken
Je bent een verzameling ideeën en niet alle ideeën zijn even
samenhangend. Anderen zijn ook een verzameling ideeën, ook niet allemaal
even samenhangend. Vijanddenken echter is mensen als één geheel zien en
er dan genadeloos "slecht" of kritiekloos "goed" op
plakken. Je kunt je afvragen of er mensen bestaan die geen enkel leuk idee
in hun hoofd hebben en je daarmee afvragen of vijanden wel echt bestaan.
Door vijanddenken stel je bovenstaande vraag niet en sluit je je af van de
mogelijkheid om mensen op hun nog resterende prettige ideeën/ gevoelens
aan te spreken. Alleen door zelf vrolijkheid uit te stralen en anderen
daarmee aan te spreken + tegelijk heel kritisch te zijn, kun je dat
bereiken lijkt mij. Maar dan moet je natuurlijk wel zelf vol leuke ideeën
en vrolijkheid zitten. Veel boosheid de wereld ingooien veroorzaakt
slechts een spiraal van nog meer ongezelligheid. Zet machthebbers op het
verkeerde been. Reik ze niet de hand om bot terug te kunnen doen. En je
begrijpt dat dit alles ook pleit voor geweldloosheid.
Over
geweldloosheid
Zeg eens zelf, heb je ooit één idee veranderd in je hoofd onder dreiging
van geweld? Integendeel mag ik toch hopen. En denk je dat het voor anderen
niet net zo zal werken? Alle veranderingen die met geweld zijn afgedwongen
zijn niet echt en zijn gedoemd weer terug gedraaid te worden. Dikke kans
dat mensen die met geweld aan de macht zijn gekomen ook geweld zullen
gebruiken om die macht te behouden. Na een omwenteling met geweld zullen
revolutionairen geen vrije mensen zijn die opgelucht kunnen ademhalen want
er zullen veel mensen zijn die niet ECHT veranderd zijn en de boel weer
terug willen draaien. Heel wat jaren geleden dacht ik er anders over. Ik
gooide stenen naar de M.E., sympathiseerde een beetje met de RAF en deed
mee aan (overigens geweldloze) Onkruitacties. Ik dacht dat
geweld nodig was om mensen aan het denken te zetten. Laat maar zien dacht
ik, dat verzet mogelijk is, dat mensen uit hun isolement, hun onderdrukte
positie kunnen breken. Nu denk ik dat je het laatste met geweld juist niet
kan laten zien. Geweld is onstoïsch. Geweld draagt het idee in zich dat
het systeem bestaat, dat er vijanden zijn, dat een scheiding tussen middel
en doel noodzakelijk is. En dat alles is tegengesteld aan het idee dat
iedereen hier en nu met veranderen kan beginnen. Want iedereen kan
nadenken, en met elkaar meevoelen, en overal over praten, en vrolijk zijn
en echt alleen maar doen wat hij/zij ziet zitten. Geweld slaat alle
levendigheid plat. Het systeem bestaat niet en daarom zijn er ook geen
doelen (speerpunten, knooppunten, sleutelfuncties enz) om het geweld op te
richten. Je hoeft en kan geen strategie kiezen, je kunt overal beginnen en
er steeds weer een schepje bovenop doen. Steeds radicaler worden op steeds
meer punten. Er zijn een aantal punten in de boeken van Weia en Rymke die
min of meer praktisch worden uitgewerkt alhoewel het denken centraal
blijft staan. Over drie van deze onderwerpen wil ik nog wat zeggen: anarchisme,
veganisme en uiterlijk vertoon.
Anarchisme
Er is maar één aarde en daar zullen we het met elkaar mee moeten doen.
Op die aarde was altijd al veel macht en geweld en de laatste tijd wordt
het er nog smerig ook. Hoogste tijd om het met elkaar eens worden
belangrijk te gaan vinden. Maar is het ook noodzakelijk voor een
anarchistische wereld, een wereld zonder macht, dat iedereen het met
elkaar eens wil zijn? Weia en Rymke vinden van wel. Want nogmaals, er is
maar één aarde, en als je het niet met elkaar eens bent, hoe regelt zich
dan alles? Precies, via macht. En daaronder vallen allerlei onpersoonlijke
niet van overeenstemming tussen mensen getuigende dingen als geld, geweld
en democratie. (ge(we)ld). Macht kan alleen vervangen worden door
overeenstemming tussen mensen. Aan macht meedoen is het uit de weg gaan
van filosofische vragen en oplossingen, en het uit de weg gaan van echt
contact met anderen. Wat bij een anarchistische cultuur past is dat
iedereen het met elkaar eens wil worden. Dat overal over gepraat kan
worden, niets uitgezonderd. Het met iedereen overal over eens willen zijn
is natuurlijk erg nieuwsgierigmakend, want wat kom je dan allemaal niet
tegen. Helaas schuilt in het echt aangaan van contact met andere mensen
ook het grootste obstakel voor anarchisme. Mensen doen zo weinig stoïsch,
zijn zo ontzettend weinig gewend echt te praten, zo bang om echt dichtbij
te komen. Zo verslaafd aan afleiding, aan macht, zo snel geneigd zich in
te houden, zo preuts, zo weinig speels, emotioneel zo onzelfstandig. Voor
de meesten is dat er al bij de opvoeding ingegoten. "Doe nou maar
gewoon dan doe je al gek genoeg". Maar daar kan aan gesleuteld
worden. Want het heeft allemaal betrekking op diezelfde veranderbare
verzameling ideeën in je hoofd. Stoïsch betekent dat alles voor iedereen
is weggelegd.
Als
het-met-elkaar-eens-willen-zijn bij anarchisme past, leidt dat anarchisme
dan niet tot een grauwe eenheids-wortel? Nee, is het antwoord. Want het
overal met elkaar over eens willen zijn is alleen belangrijk voor die
zaken die met macht te maken hebben: seksisme, racisme, hebberigheid,
milieuvervuilend bezig zijn enz. Verschillen op creatief gebied
daarentegen zijn natuurlijk alleen maar leuk. Leef individuele verschillen
maar optimaal uit. Die komen juist pas goed tot hun recht als alle macht
weg is! Alle rolpatronen bijvoorbeeld van racisme, seksisme, liberalisme
enz, staan een hoop individualiteit in de weg en dat leidt dus eerder tot
een grauwe eenheidswortel.
Gedoe
over je uiterlijk
Als het dan toch de ideeën zijn die bepalen wat een mens helemaal is,
omdat alleen die je gedrag bepalen en omdat alleen daarin onbeperkt en
naar eigen inzicht gesleuteld kan worden, laten we dan vanaf nu ophouden
alles wat met uiterlijk te maken heeft nog van belang te vinden. Laten we
er juist over gaan nadenken op welke manier we alles wat met uiterlijk te
maken heeft, kunnen afschaffen. En dan gaat het er niet alleen om hoe je
je aankleedt of hoe je lichamelijk bent uitgevallen. Ook
huidskleurverschillen vallen onder uiterlijk. En wat dacht je van zulke
uiterlijke kenmerken als geslacht? Mannen en vrouwen, ze bestaan niet.
Gooi het denken in geslachten weg! Emotionele zelfstandigheid is voor
iedereen weggelegd en vrijen kan met ieder lief mens. Wat zal dit allemaal
al een hoop schelen zeg.
Veganisme
Mijn meevoelvermogen met andere dieren was vroeger niet zo goed
ontwikkeld. Maar hetzelfde kan ik zeggen van m’n meevoelvermogen naar
andere mensen. Ik heb op dat punt heel wat moeten leren (en daar ga ik
vast nog wel mee door). Dat is begonnen met in eerste instantie m’n
eigen gevoel te ontwikkelen. Door stoïsch geen enkel vervelend gevoel,
hoe klein ook, voorbij te laten gaan. Nooit te denken van ach dat gaat wel
over. Nee. Steeds erover nadenken en er over schrijven zodat het naar
buiten kwam, stoïsch dus, heel nauwkeurig naar je gevoelseintjes
luisteren. Toen ik dat heel lang had gedaan kwamen vanzelf de dieren in
zicht. En daar leef ik nu dus mee, samen op deze aarde. Dus die eet ik
natuurlijk niet op. Veganisme is iets dat de laatste tijd wel wat aan
lijkt te slaan. Er zijn veganistische voedselkoöperaties en veganistische
kraakrestaurants in Amsterdam en Utrecht. Prima zaak. Als je besluit
veganistisch te gaan leven, besluit dan meteen om ook alleen nog maar
biologische producten te eten. Want zo’n bespoten akker is natuurlijk
één groot "slachtveld". Doe maar net alsof die andere
producten en winkels niet bestaan. Die zijn toch achterhaald!
Zoden
aan de dijk
Het gaat in dit stuk en in de boeken vaak over ideeën en je zou je af
kunnen vragen wat die nu "werkelijk" voor verandering kunnen
bewerkstelligen. In de economie bijvoorbeeld. Bedenk dan eerst dat
economie als systeem ook al niet bestaat. Economie als systeem LIJKT soms
te bestaan, maar dat komt omdat er erg veel mensen zijn met dezelfde ideeën
in hun hoofd. Wat er in werkelijkheid is, is slechts de optelsom van wat
die individuen consumeren en produceren. Stel dat iedereen veganistisch
zou leven, en biologisch zou eten, en op zou houden met roken, en
personenauto's zou boykotten, en z'r kleren helemaal op zou dragen, en
overal milieuvriendelijk in zou proberen te zijn, dan zou de
Rijndelta-economie er al onherkenbaar anders uitzien. En dan heb ik het
alleen nog maar over die zaken waar iedereen vandaag nog mee kan beginnen.
Vooral eten zet zoden aan de dijk, want daar haal je elke dag het meeste
van in huis. Je zou nog veel verder komen als je je met elkaar gaat
organiseren en het geld dat je dan overhoudt anders gaat besteden.
Actievoeren
In de boeken zul je over aktievoeren niets vinden. Wat nu zou kunnen
gebeuren is het ontwerpen van een hele nieuwe manier van aktievoeren op
basis van de filosofie die in de boeken ergens wordt aangeduid als stoïsch/humoristisch.
Daar kan iedereen aan meedoen maar als je dat niet doet betekent dat nog
niet dat je er op hoeft te gaan zitten wachten. Er is zonder expliciet
actie te voeren al heel veel te doen: aktievoeren zal in tegenstelling tot
hoe het nu vaak gaat slechts het topje van de ijsberg zijn van wat er aan
'de basis' allemaal gebeurt. We zullen er niet van afhankelijk zijn om het
gevoel te hebben dat er tenminste iets gebeurt, en acties zullen als
ontmoetingsplek slechts één van de velen zijn. Aktievoeren is alleen
maar een extra, om de verspreiding van je ideeën te versnellen en om je
vinger op de zere plek te leggen. Acties hebben altijd een vluchtig
karakter. Ze zijn begrensd in tijd en gericht op één onderwerp en qua
effectiviteit volledig afhankelijk van hoe de pers er mee omspringt. Daar
moet je je denk ik bij neerleggen. Maar dat kun je waarschijnlijk alleen
met volle tevredenheid als acties voor jou alleen bedoeld zijn om een
boodschap in de wereld te brengen en als je je realiseert dat je kracht,
diepgaandheid en continuïteit van het veranderingsproces elders ligt. Dat
elders dat zijn de filosofeer(basis-)groepen. Dáár worden zoden aan de
dijk gezet, daar is het veranderingsproces iets dagelijks, daar is
radicaliteit op alle terreinen aanwezig (en mogelijk). Nu wordt op
allerlei manieren té veel van de acties zelf verwacht. Waar ik heen wil
is een vorm van actie die erop gericht is aan (massa's) mensen duidelijk
te maken hoe zij zelf zodanig kunnen veranderen (in consumptie,
stemgedrag, of op welke andere manier dan ook) dat datgene waar nogal eens
tegen wordt gedemonstreerd, al helemaal niet meer zou bestaan. Op dat punt
kan nog heel wat bedacht worden, maar dan zal er eerst voor heel andere
uitgangspunten gekozen moeten worden. Tot zover. De boeken zijn te
bestellen bij linkse boekhandels of schriftelijk bij uitgeverij Atalanta,
Simon Bolivarstraat 95, 3573 ZK Utrecht.
Michèl
Post
Kleintje
Muurkrant - juni 1990
|
|
|