Elektriciteit besparen

Op veel plaatsen in huis wordt nodeloos veel elektriciteit verbruikt. Dat kan met weinig moeite en eenvoudige apparaatjes worden voorkomen.

Bekijk ook welke maatregelen ik in mijn eigen huis heb genomen.
 


Sluipverbruik
Een grote boosdoener is het zogenaamde sluipverbruik. Oorzaak zijn apparaten die ook stroom gebruiken als ze helemaal uit staan (soms wel tot 5 Watt), of in stand-by komen wanneer ze worden uitgeschakeld (tot 40 watt). Bedenk dat iedere Watt op jaarbasis bijna 9 kWh verspilling oplevert. Berucht zijn met name satelietontvangers, videorecorders, faxen en cv-ketels.

Op plaatsen waar veel apparatuur aanwezig is, bijvoorbeeld rond de computer of rond de hifi-installatie kunnen we volstaan met een verlengsnoer-stekkerblok voorzien van schakelaar. De apparaten en adapters die hier op worden aangesloten kunnen op deze manier na gebruik in één handeling volledig worden uitschakeld. Soms is de schakelaar op het stekkerblok voorzien van een klein lampje. Erg handig als geheugensteuntje. Het stroomverbruik van het lampje is wél verwaarloosbaar (0,02 Watt). Apparaten met een geheugen (bijvoorbeeld tuners en videorecorders) kunnen slechts een bepaalde maximale tijd zonder stroom. De geheugentijd verschil sterk per apparaat en kan variëren van enkele uren tot meer dan een maand. Raadpleeg de gebruiksaanwijzing of doe een test. Een mogelijkheid is deze apparaten apart via een (elektronisch) programmeerbare tijdschakelaar af en toe even van stroom te voorzien. Klik hier voor nog vier andere manieren hoe je door middel van schakelaars sluipverbruik terug kunt dringen.

Ook apparatuur met stand-by zoals de TV kan via een verlengsnoer stekkerblok geheel worden uitgeschakeld. Enige nadeel is dat het apparaat dan niet met de afstandsbediening kan worden aangezet. Voordeel is dat de schakelaar van het toestel zelf wordt gespaard, wat geen overbodige luxe is want deze is vanwege de stand-by functie vaak niet op dagelijks gebruik berekend. Een andere oplossing voor het stand-by probleem van de TV is de zogenaamde TV-Stand-by-Control, een apparaatje dat stand-by herkent en de TV 30 seconden later bijna helemaal uitschakelt (tot 0,2 Watt) terwijl deze dan toch nog steeds met de afstandsbediening kan worden aangezet. TV-Standby-Control is o.a. verkrijgbaar bij:

Twee andere adressen waar soms interssante artikelen verkrijgbaar zijn:

Voor antwoordapparaten bestaat nog geen oplossing (sluipverbruik 2 - 5 Watt) omdat de apparaten onderling zeer sterk verschillen. Een energiezuinige oplossing vormt de voicemail van KPN-telecom. Sinds vorig jaar is voicemail van KPN-telecom helaas niet meer gratis en hebben veel mensen hun antwoordapparaat weer van zolder gehaald. Gratis gebruik maken van KPN voicemail is mogelijk voor mensen met een internet-aansluiting zonder tikken, zoals kabel of ADSL. De Voice-mail komt dan binnen in de vorm van email.
Voor faxen bestaat er de “intelligente schakelbox” die de fax pas inschakelt als er een fax binnenkomt (verkrijgbaarheid: zie bovenstaande links). Zelfbouw behoord ook tot de mogelijkheden. Klik hier voor de onderdelenlijst, het blokschema en het bouwschema (bron: Artron, Vijverlaan 7, 6828 HA Arnhem. 026-3513274). Bij computerfaxen kan worden gekozen voor een modem met buffergeheugen waardoor de computer niet alsmaar hoeft aan te staan om faxen te kunnen ontvangen. In sommige computers is dit reeds standaard ingebouwd. Een andere mogelijkheid is KPN FaxBox of KPN Fax-in-Mail.
Voor printers is er de “printer power-saver” met geheugenbuffer. Deze zet de printer pas aan als deze printcommando’s krijgt. Te koop bij IEC: http://www.iec-usa.com/ (ook voor monitoren).
Voor de deurbel bestaat een eenvoudige oplossing: terug naar de ouderwetse trekbel. Een andere oplossing is de deurbel te vervangen door een 230 volt schakelaar die rechtsreeks de beltrafo aanschakelt. Uiteraard dienen alle veiligheidsvoorschriften in acht te worden genomen (geaard, waterdicht, geschikt voor buitengebruik, stevig, speciale kabels). Een mechanische verbinding tussen de bestaande deurbel met een schakelaar binnen behoord ook tot de mogelijkheden. Van bureau Ecofys uit Utrecht is er het energiebesparende deurbelrelais. Klik voor de beschrijving en het bouwschema.
De mechanische ventilatie in nieuwbouwwoningen kan vaak niet worden uitgezet (laagste stand is 12 Watt). Met een extra schakeldraad van de ventilator naar de keuken kan de ventilator wel helemaal worden stopgezet. Uiteraard moet dan wel op een andere wijze worden geventileerd. In de winter is mechanisch ventileren vaak energiezuiniger dan ventileren via natuurlijke ventilatie (via het raam). In sommige gevallen kan het uitschakelen van de mechanische ventilatie vochtproblemen geven.
 
 
Verlichting
Gloeilampen door spaarlampen vervangen is altijd goed, zowel voor het milieu als voor de portomonnaie. De efficiëntie van verschillende typen lampen wordt uitgedrukt in lumen (licht) per Watt.
Type lamp
Lumen
Kleur
Gloeilampen: 
Van 6 tot 16 
100 procent (is de norm)
Halogeenlampen:
van 12 tot 21,5
100 procent
Spaarlampen:
van 40 tot 87
85 tot 95 procent
TL-buizen:
van 30 tot 104
85 procent

TL-buizen zijn nog altijd de zuinigste lampen voor binnenhuisgebruik, echter niet de gezelligste. Een zeer goed alternatief vormen de spaarlampen (nog altijd 8 maal zuiniger dan gloeilampen). Omdat de lampen kwik bevatten (het zijn lage druk kwik gasontladingslampen) horen ze na gebruik bij het chemisch afval. De firma Ormalight heeft tweedelige spaarlampen waarvan de lamp los van de voet (met schroefdraad en voorschakeling) kan worden vervangen. Dit levert uiteraard minder afval op. Ook deze lamp bevat overigens kwik. De lamprendementen tussen de verschillende merken en typen spaarlampen kunnen onderling verschillen.

Een nieuwe ontwikkeling is die van de metaalhalogenide lampen. Deze zijn efficiënter dan spaarlampen (64 tot 120 lumen) en zijn vaak ook beter van kleur maar gaan iets minder lang mee (4000 tot 9000 uur in plaats van 10.000 uur bij spaarlampen). Nadeel is dat ze alleen in hoge wattages verkrijgbaar zijn (vanaf 35 Watt) en daarom meestal alleen geschikt voor in winkels. Voorbeelden van lampen met mooie kleuren: de HCI-T 35 W/WDL van Osram met een rendement van 87 (qua lumen vergelijkbaar met gloeilamp van 200 Watt). Of de MHN-TD (70 Watt) van Philips (rendement 78 en vergelijkbaar met gloeilamp van 330 Watt). Vergelijkbaar met normale spaarlampen is de hoge druk natriumlamp SDW-T 35 Watt van Philips (rendement 37). Al deze lampen kunnen alleen worden toegepast op plaatsen waar veel (geconcentreerd) licht nodig is. De lampen vereisen bovendien speciale armaturen en voorschakelapparaten. Voor alle lampen, ook voor spaarlampen, geldt dat het gebruik van elektronische voorschakelapparaten zowel de levensduur als het lamprendement verhogen. Bij de meeste spaarlampen is het voorschakelapparaat reeds ingebouwd.

Een heel bijzonder lamp is de Philips 55 Watt inductielamp. Deze gaat 6 keer zo lang mee als een spaarlamp (60.000 uur) en heeft een lamprendement van 70 en is qua sterkte vergelijkbaar met een 240 Watt gloeilamp (de kleur is 80 procent van een gloeilamp). Andere merken: General Electric (type Genura - 23 Watt) en Osram (type Endura).

(Bron: NOVEM kunstlichtbronnen - stand van de techniek 1996)
 
  

Overige besparingen:


Energielabels
Let bij aankoop van huishoudelijke apparatuur op het stroomverbruik. Let op het zogenaamde energielabel. Als gevolg van de invoering van dit label (sinds 1 april 1996) vallen zeer veel apparaten inmiddels in de categorie A. Inmiddels is begonnen met een verder verfijning van het systeem waardoor er nu bijvoorbeeld ook A plus is. Vooral voor koelkasten is het belangrijk op het stroomverbruik te letten omdat deze altijd aan staan. Zet de koelkast niet op een warme plek in huis. Denk bij de wasmachine nog eens aan de mogelijkheid van hot-fill. De grootste stroomvreters in huis zijn waterbedden, kookplaten, tweedeurs-koelkasten en digitale satelietontvangers.

Tijdschakelaar op CV

De CV-ketel kan soms flink veel elektriciteit verbruiken voor de pomp. Daarnaast is er nogal wat sluipverbruik. Hier kan wat aan worden gedaan met een zelfgebouwde tijdschakelaar (bijvoorbeeld met een Veleman-kit) waarmee een zwaar relais wordt geschakeld waarmee de stroomtoevoer naar de ketel wordt geregeld. Dit systeem is vergelijkbaar met de lichtknopjes in trappenhuizen van flats. Iedere keer als op een van deze knopjes wordt gedrukt blijft het licht weer een tijdje branden. Zo zal ook de CV, steeds als er iemand in huis op de tijdschakelaar drukt, korte tijd werken, bijvoorbeeld 30 minuten.  De tijdschakelaar kan voor het gemak van meerdere drukknopjes worden voorzien zodat de verwarming op meerdere plaatsen in de huiskamer en ook op andere plekken in huis kan worden aangezet. Na een bepaalde ingestelde tijd schakelt de tijdschakelaar alle stroom naar de ketel af. Hierdoor stopt het gasverbruik, stopt de pomp en stop ook het sluipverbruik. Bijkomende voordelen zijn dat je de kachel nooit vergeet uit te doen, en er alleen warmte komt wanneer het voor je gevoel nodig is. Bij combiketels moet in de ketel een extra schakelaar worden ingebouwd die de ketel (rechtstreeks of via de tijdschakelaar) inschakelt zodra er vraag is naar warm water. 
In plaats van met een tijdschakelaar kan het relais ook met de bestaande thermostaat worden aangestuurd (dit werkt alleen bij ketels met een aan/uit-thermostaat en niet bij ketels met een zogenaamd modulerende thermostaat). De thermostaat-aansluiting op de ketel wordt  nu doorverbonden (= altijd aan). Met deze manier van schakelen wordt de ketel niet meer na een bepaalde tijd uitgeschakeld (wat gewenst kan zijn) maar zijn we wel van het sluipverbruik af.
Een derde manier van schakelen maakt het mogelijk de verwarming apart per ruimte te regelen. We kunnen dan rustig boven een kamertje warm stoken zonder de radiatoren ook beneden open te hoeven zetten. Het relais (en dus de CV) kan vanuit iedere ruimte worden bedient door middel van een thermostaat of door middel van een tijdschakelaar in combinatie met een thermostaat (waarbij de thermostaat dient als begrenzer). Behalve het relais worden bij een warmtevraag ook elektrische afsluiters opengezet die in iedere ruimte zijn aangebracht in de leidingen naar de radiatoren. Hierdoor worden alleen de radiatoren in de betreffende ruimte warm. Een weersafhankelijke regeling is niet meer nodig. De besparingen kunnen zeer fors zijn. In verband met de veiligheid en omdat er vele typen CV-ketels zijn is het raadzaam om vooraf overleg te plegen met een installateur. Bedenk ook dat na het aanbrengen van wijzigingen aan de ketel de garantie vervalt. Klik hier om te lezen en te zien hoe het er in mijn huis uitziet.
Op het ontwerp van CV-ketels valt qua stroomverbruik nog veel te verbeteren. Veel systemen zijn overgedimensioneerd. Zo hebben alle ketels van 10 kW tot 35 kW ongeveer dezelfde pomp terwijl er als alternatief ook toerengeregelde pompen bestaan die ongeveer fl. 100,= duurder zijn maar niet meer stroom nemen dan nodig is. In kleine woningen wordt vaak een te grote ketel geplaatst (18 kW i.p.v. 10 kW) omdat deze anders niet toereikend is voor de warmwatervoorziening. Een (waakvlamloze) keukengeiser voor het tapwater zou hier een beter alternatief vormen. Toerengeregelde pompen zijn te vinden in de ketels van ATAG. Bij andere grote merken is dit nog in ontwikkeling. Een verbeterde regeltechniek van CV-installaties zou in Nederland een complete elektriciteitscentrale kunnen schelen (zie voor technische informatie over toerengeregelde pompen ook de website van Grundfos ).

 

Hot-fill op wasmachine
In Nederland wordt het water in wasmachines en vaatwassers elektrisch opgewarmd. Iedereen weet echter dat elektrisch verwarmen duur is en niet gunstig voor het milieu. Gunstiger is het wanneer deze apparaten het warme water uit geiser, combiketel of zonneboiler halen. Dit heet hot-fill. Er zijn enkele wasmachines op de markt met een aparte warmwateraansluiting. Omdat de meeste vlekken koud moeten voorweken, wordt eerst koud water ingenomen. Daarna wordt langzaam, tot de gewenste wastemperatuur bereikt is, heet water ingenomen. Het spoelen gebeurd uiteraard weer met koud water. Met hot-fill kan tien tot twintig procent energie worden bespaard. Met heet water uit de zonneboiler is de energiebesparing uiteraard nog groter. Doordat de machines in hot fill-uitvoeringen alleen bij de allerduurste merken te vinden zijn, zult je flink moeten investeren.
Een goedkopere oplossing is het gebruik van een gewone wasmachine met een voorschakelapparaat. Dit apparaat komt boven de wasmachine aan de muur te hangen (klik hier om te lezen en te zien hoe het er bij mij uitziet). De aanschafkosten van dit soort apparaten lopen op naarmate de apparaten meer functies kunnen vervullen, bijvoorbeeld: programmeerbaarheid, extra aansluiting voor regenwater, thermostaat, overloopbeveiliging, en voorwasknop.
 
Een eenvoudig voorschakelapparaat kan een handige doe-het-zelver voor ongeveer 60 euro zelf bouwen met behulp van twee magneetventielen en een tijdschakelaar. De eerste tien minuten levert dit apparaat alleen warm water, daarna schakelt het terug naar koud voor de spoelgangen. Klik hier voor een uitgebreide beschrijving.
 
Vaatwassers met aparte warmwateraansluiting zijn er nog niet. Wel is het mogelijk iedere vaatwasser op een warmwaterbron aan te sluiten. Het voorspoelen gebeurt dan onnodig met warm water, maar omdat er niet elektrisch wordt opgewarmd, is de energiebesparing toch nog tien procent (bij een programma van 60 graden). De temperatuur van het aangevoerde water mag niet hoger zijn dan de temperatuur van het minst hete programma, vaak 45 graden.
 
Fabrikanten hot-fill wasmachines
- Hotfill-wasmachine van Brandt (voorheen Blomberg)
- Hotfill-Asko
- Hotfill-Miele
 
Voorschakelapparaten:
- Martin Elektrotechnik
- Wagner & Co Solartechnik

 

Michèl Post